"Onder de regering van Tiberius (14-37) hoorde de schipper Thamus, met zijn boot op weg naar Italië driemaal zijn naam roepen, waarna hem het bevel werd gegeven er de wereld kond van te doen, dat de grote Pan dood was... "
Dit las ik zo'n 45 jaar geleden op de HBS, in 'De Zwanen van Stonehenge' van Hubert Lampo. En het raakte me diep, al kan ik nog steeds niet zeggen waarom. Verder:
"De 'Pan' waarop de auteur (Arthur Machen, WK) zinspeelt is een Arcadische, daarna Griekse godheid, waarvan zich de cultus vrij laat en in beperkte mate verspreidde. Deze fauneske verschijning was aanvankelijk een door herdersstammen vereerde vruchtbaarheidsgod. In nauw verband met de procreatie, wordt hij door een seksueel geladen sfeer omgeven. Naar analogie met de voorjaarsbronst van de kudden, amuseerde het hem de mensen in een staat van erotische opwinding te brengen en het daarna zo aan te leggen dat deze opwinding tot 'panische' angst omsloeg. Om zijn doel te bereiken doet hij beroep op nachtmerries en verschrikkelijke visioenen. Niet alleen komt hij voor op duizenden Griekse vazen, doch ook onder de Romeinse beelden, in Engeland gevonden, zijn er die het herdersgodje voorstellen. Maar niet altijd blijft hij zo'n kleine krolse faun. In verhalen, die over hem de ronde deden, komen er tonelen voor waaruit men besluit dat hij zich in drastische gedaanteveranderingen kon voordoen. Het kan geen kleinigheid geweest zijn, die het Perzische leger bij Marathon de benen deed nemen, en toch speelde Pan dat klaar.
Het was Plutarchus die voorgoed een einde maakte aan de wat vage verschijning van het fauneske kereltje, dat als tijdverdrijf al eens een nimf of een herderinnetje had verschalkt, doch hem voortaan een image verleende welke dit nogal idyllische beeld ruimschoots te buiten gaat. Onder de regering van Tiberius (14-37) hoorde de schipper Thamus, met zijn boot op weg naar Italië driemaal zijn naam roepen, waarna hem het bevel werd gegeven er de wereld kond van te doen, dat de grote Pan dood was... "
"Al was hij maar een meelopertje onder de stralende gestalten op de Olympus, hij schijnt een sterke greep op het onbewuste gehad te hebben."
Vandaar, wellicht?
