Zo zag de werktafel in het atelier er vanmorgen uit. Hieraan kun je zien waarmee ik allemaal bezig ben, deze dagen, en dat allemaal tegelijkertijd. Het heeft te maken met kunst, met wat er komende weken te zien zal zijn (of nog niet te zien zal zijn...) op de expositie ZomerKunstKantoor in Dokkum, maar ook met zulke leuke zaken als de evaluatie van het dorpsfeest, en ook de eventuele aankoop van een huis en de keuring daarvan door een bouwkundig technicus. Op de een of andere wonderlijke manier lukt het me nog steeds om al die uiteenlopende aanstormende zaken het hoofd te bieden, maar hoe lang nog? Ik ga het niet allemaal uitleggen en beschrijven. Verzin zelf maar een Legenda bij deze chaos!


"Chaos schept beelden," hoorde ik (vrij vertaald) de Ierse kunstschilder Francis Bacon zeggen in een televisiefragment, gekozen door Adriaan van Dis, in de uitzending van Zomergasten van afgelopen zondag. Mét Van Dis ben ik van mening dat Bacon misschien wel de belangrijkste kunstenaar is van deze tijd, of van de twintigste eeuw. Als geen ander weet hij de verscheurdheid, de geweldadigheid, de duistere kant van de mens in beeld te brengen. Die beelden op zijn doeken: ze schrijnen. Ze komen rechtstreeks voort uit de chaos die deze wereld ten diepste is, uit de chaos van Bacons eigen leven, uit de chaos in zijn atelier. Zijn beelden laten niet af me bij de keel te grijpen, ze staren me grijnslachend aan, ze dwingen me te kijken in de spiegel van de doodsdrift. ('Fragment van een kruisiging', 1950. Collectie Stedelijk Van Abbemuseum, Eindhoven)

Oh ja, ook ik streefde altijd naar orde, schoonheid, troost, heelheid. Ooit wilde ik zelfs monnik worden - en in dat woord zit het allemaal: monos, één, heel. Maar ik heb inmiddels anders geleerd. (Het leven heeft mij, Goddank, bijna niets geleerd. 'Het leven heeft me veel geleerd', zegt de oue sok. Nescio, de laatste zinnen van die prachtige bundel van Nijgh & Van Ditmar, uit het zwarte jaar 1933, dieptepunt van die twintigste eeuw). Het leven heeft mij geleerd de chaos, de willekeur, de wreedheid onder ogen te zien - de zinloosheid, het Niets, ontzag te hebben voor de Leegte. Misschien dat die Leegte dan een ruimte wordt, en chaos beelden schept, maar dat is niet gegarandeerd. Moed is vereist, om de aanstormende chaos het hoofd te bieden. En dan heb ik het niet alleen over de chaos op mijn werktafel.

Het atelier stinkt naar verf van de HEMA. Sokkeltjeschilderen. Hoort er ook bij.  Ten behoeve van de groepsexpositie van onze kunstenaarsgroep ARTchipel, de hele maand september in het pand aan de Vleesmarkt nr 13 in Dokkum, recht tegenover het oude Raadhuis aan de overkant van het water. Kijk maar op www.artchipel.nl . Ik zit er elke donderdagmiddag. HOMUNCULUS is er te zien. Als ik godverdomme het vuur eens in mijn voetstappen durf te zetten!

(En nu moet er een stukje volgen over mijn lidmaatschap van ARTchipel, over hoe dat zo gekomen is, en hoe zich dat verder ontwikkelt. Dat heeft te maken met mijn zelfbeeld, mijn zelfverstaan als kunstenaar, dus met al mijn onzekerheid, mijn minderwaardigheids-complex, de 'opmerkelijke' manier waarop ik soms reageer op mensen en situaties, even zo 'opmerkelijke' reacties van mensen op mij, enzovoort. Daar heb ik dus even tijd voor nodig. Want hoewel ik weet hoezeer dat constituief is voor wie ik ben in deze wereld, als kunstenaar en als medemens - ik blijf het moeilijk vinden om daar de juiste, uitgewogen woorden voor te vinden. Dat komt dus nog wel, vermoedelijk. Nu voorlopig alleen maar: sokkeltjeschilderen - want op zo'n sokkeltje staat de hele boel te kijk.)

De komende week wordt basiskamp Amsterdam ontruimd. Er is nog geen nieuw basiskamp, behalve het huidige. Dit is een periode van opnieuw positie bepalen, koerslijnen uitzetten, met de blik op het noorden, op de Leegte. Onzekerheid ook, onvastheid. Maar ook: bevrijding.

Daar naast staat dat ik volgende maand weer eens exposeer: samen met de anderen van kunstenaarsgroep ARTchipel de hele maand september in Dokkum. KunstKantoor 2012 noemen we het gebeuren. HOMUNCULUS zal er te zien zijn, als ik tenminste op tijd klaar ben met de huidige werkzaamheden. 

En dan zal ik eindelijk die mist van traditionalistisch symbolisme, die me de afgelopen anderhalf tot twee jaar uit koers heeft gehaald als gevolg van de samenwerking met iemand anders, achter me kunnen laten. Het kroop in mijn systeem en het vervreemde me van mezelf, die veel te voor de hand liggende overgeësthetiseerde plaatjessymboliek.  Het benauwde me, dus moest het er uit. 
Die functie heeft HOMUNCULUS gehad: een bevrijding van ideologie, een terugkeer naar de concrete werkelijkheid, het verhaal van de eigen, zelfbevochte ervaring. Die persoonlijke ervaring gaat niemand wat aan - dat is het putje waaruit ik schep, niets meer (maar ook niets minder). Die persoonlijke ervaring moet in mijn werk dan ook niet aan te wijzen zijn, al moet ze er wel de basis van zijn.
Terug ook naar de realiteit van de concrete materie, die niet gedwongen zou mogen worden 'symbool' te zijn 'van iets'. Dat 'symbool'-zijn 'van iets' door de materie, en die anekdotische verwijzing naar persoonlijke ervaring, heb ik moeten botvieren, moeten uitleven op de materie, om daar van af te komen. Dat werd HOMUNCULUS.

Als materie bevrijd wordt uit om het even welke context en haar eigen verhaal mag vertellen, ontstaat er meer ruimte voor onze verbeelding, hoe paradoxaal dat ook klinkt. Ook hier geldt: als de menselijke geest zich laat ontregelen, verhinderd wordt gebaande (in dit geval: traditionele) paden te betreden, dan komt de creativiteit los. Dan gaat onze eigen menselijke geest veel welsprekender haar verhaal vertellen. 
En als dat verhaal common experience vertelt, algemene ervaring van de paradoxaliteit van het menszijn, dan wordt dat verhaal vanzelf symbolisch. Maar dan op een dieper, bevrijdender, humaner niveau. Dwing de materie niet 'iets voor te stellen'. Laat de materie zichzelf zijn- dat is, met andere woorden: wees jij jezelf! Bevrijding van de materie is bevrijding van de geest. Spiritualiteit is concreet!

De mist trekt op, ik kom terug op koers.

Pas gisteravond, op het terras van De Waegh in Dokkum, hoorde ik: Rein Bril is onlangs overleden. Eén keer heb ik hem ontmoet, twee jaar geleden, bij de opening van de expositie KunstKantoor 2010. Er was een klik, zoals ik die maar zelden bij mensen heb gevoeld. Een warme, sterke handdruk- veelzeggend, meer nog dan de gedachtewisseling die er aan voorafging, en daar de bevestiging van. Een handdruk die ik nooit meer zal vergeten. Ik heb in Rein Bril een Mensch ontmoet.


Ik hoopte dat zijn website, met zijn beelden en gedachten, ten eeuwigen dage op het internet zou blijven staan - maar nee, die is al niet meer te vinden. Alsof dat alles nooit bestaan heeft. Maar wellicht is dat helemaal in lijn met Rein... 
De volgende tekst vond ik nog wel, op de site van de Stichting Keunstkrite Twizel:


In Memoriam: Rein Bril (1945-2012)

Vanavond trof ons het droeve bericht dat onze kunstvriend Rein Bril, slechts een paar dagen na zijn 67-ste verjaardagsfeest, plotseling is overleden. Wij zullen hem zeer  missen.
Rein is van het begin af aan betrokken geweest bij de Keunstkrite. Hij was een van de inspirators en bestuurslid van de oprichting in 2009 tot begin 2011. Reins beeld  “de Vader” Warrior vormt de basis voor het logo van onze stichting en belichaamt daarin (voor ons) de strijd voor en met de Kunst.
Rein laat een hoop fijne herinneringen achter waarbij “vrijheid”,”ruimte” en het kunnen “spelen” een steeds terugkerend thema was.  Een dichter, een filosoof, een hartelijk mens en een ware vriend.  Vertrokken naar de Eeuwige Jachtvelden of zoals hij dat zonder twijfel zelf glimlachend gezegd zou hebben: de Eeuwige Speelvelden.
Mogen de Engelen, van wie je veel hield je op je verdere pad begeleiden. Wij zullen je niet vergeten.
Onze gedachten gaan uit naar Reins zoon Bram op wie hij zeer trots was, zijn Ineke, zijn “oude” zuster en alle anderen die hem lief waren. Wij wensen jullie sterkte met dit grote verlies.


Twijzel, 5 juli 2012


Hetty Kloosterman Combs
uit naam van het bestuur van de Stichting Keunstkrite Twizel




En, ik kan het niet laten, hier een paar beelden, om nooit te vergeten:

de vader / warrior. 2005

balans-beelden. 2004

de golf

zwaluw